Intern Bunkernummer
La M 15
Lokatie
Lapscheure
Toegankelijkheid
Volledig vrij maar enkel bezoekbaar met toelating van de eigenaar
Aantal kamers
2 toegangen en nooduitgang, gesloten gang en bunkerkamer
Type bunker
Manschappenverblijf
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • Deze structuur bevindt zich op een domein dat heden nog bekend staat als Fort Sint Donaas op Lapscheure. Dit is ook heden het enige stukje Lapscheure aan de noordkant van de Damse Vaart.
  • Dit was in origine een Spaans fort tegen het nog altijd duidelijk als gebastioneerde stad herkenbare Sluis.
  • Door het aanleggen van de Damse vaart werd heel veel van het originele Spaanse fort gesloopt zodat er heden eigenlijk nog weinig echt herkenbare restanten van te zien zijn buiten hier en daar nog wat aanwezige dijken.
  • Dezelfde locatie werd ook door de Duitsers tijdens de Duitse bezetting WOI mee opgenomen als een versterkt punt binnen de bunkerlijn de Hollandstellung, gekend als Stützpunkt Dora. Het stuk hiervoor gebruikt is heden nog gelegen tussen de Damse Vaart en de Cantelmolinie en nu grotendeels een kreken en overstromingsgebied.
  • De terreinen aan de noordkant van Stützpunkt Dora zijn natuurgebied en bevatten ook heden nog 2 bunkers op grondgebied Westkapelle, namelijk Wk M 01 en Wk M 02.
  • Het terrein effectief gekend als Stützpunkt Dora is een volledig afgesloten domein en niet vrij te bezoeken zonder toelating van de eigenaars.
  • Dit is de verste van 2 identieke manschappenbunkers op de oostkant van het terrein, het verst verwijderd van de Damse Vaart.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing voor deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Het Stützpunkt Dora is er zeker niet per structuur op aangegeven. (3++) is de manschappenstructuur Wk M 01. (2++) is een gelijkaardige manschappenbunker Wk M 02. De daaronder aangeduide structuren (1++) en allicht ook het onder de Damse Vaart getekende vakje zonder nummer (++) zullen punten zijn behorende bij dit steunpunt. In praktijk liggen er echter geen structuren aan de overzijde van het kanaal behorende bij de Hollandstellung op die locatie. De nog zuidelijkere structuur (21++) is de structuur La M 08.

Kaart: Fort Sint Donaas zoals geschets door een Belgische prospectie in 1919, van Duitse kant Stützpunkt Dora genoemd.

Hierbij een sluitende duidelijke schets van het geheel dat Stützpunkt Dora ooit was. De schets hierboven toont het steunpunt aan zijn oostkant met in totaal reeds 6 structuren. Van noord naar zuid, op de schets van links naar rechts, zie je een kleine observatiebunker (La M 25), een grotere manschappenbunker (La M 15 - deze fiche)), 3 kleinere manschappenbunkers-verschansingen (La M 14 - 13 en 12) en nog een grotere manschappenbunker aansluitend bij de Damse Vaart (La M 11).

Rechts zie je dan het iets meer westelijke gedeelte met als herkenbare schakel de meer achteruit op de voorlijn gelegen manschappenbunker (La M 16) tegen de omheining met de Damse Vaart. Op de schets meer naar boven zie je dan een zo goed als niet meer bestaande Manschappenbunker (La M 17). Nog minder opvallend meer naar links op dezelfde hoogte, nog een kleine mogelijks nog bestaande maar heden vermiste kleine manschappenbunker-verschansing (La M 26).

(Originele schetsen: Collectie P. Nowak)

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Lapscheure, Sectie A, kadastrale perceel 378 (gedeeltelijk).
  • Geen enkele structuur op Lapscheure kreeg een specifiek apart kadastraal perceelnummer.

Kadasterschets en luchtfoto.

Op deze kadasterschets anno 2025 zie je het volledig stuk omschreven als Stützpunkt Dora op het oude gedeelte van Fort Sint Donaas tussen de Damse Vaart en het verlengde van de Cantelmolinie. Het bestaat uit 2 verschillende kadastrale percelen, namelijk A378 en A379.

De kadasterschets kent sowieso maar 2 bunkers op het terrein aangeduid met 2 witte structuren. Dit zijn meest zuidelijk La M 16 en meer oostelijk La M 15 (deze fiche).

De vermiste manschappenbunker La M 17 moet ooit ongeveer gelegen hebben tussen de 2 in het wit aangeduide structuren. Hij is zo goed als zeker niet meer bestaande of zou nog volledig in de ondergrond moeten steken.
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Het huidige afgesloten domein maakt deel uit van gronden die bij de vroegere steenbakkerij-ontginningen hoorden van de Firma De Fonseca. Deze hadden daar tot in de jaren '70 van de voorgaande eeuw een klei-ontginning gekoppeld aan een bijhorende steenbakkerij. Deze activiteiten zijn heden lang gestopt maar de terreinen blijven nog altijd vrij verwaarloosd achter. Allicht evolueren ze op termijn wel als natuurgebied, hopelijk met respect voor het nog bijhorende aanwezige militaire erfgoed. Het is en blijft een zeer moelijk toegankelijk gebied.
  • In elk geval is het domein heden niet vrij toegankelijk zonder toelating van de eigenaars.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be van het ganse Stützpunkt Dora

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone van Fort Sint Donaas waar Stützpunkt Dora te zoeken was.

De resolutie van de foto is sowieso klein om hier vlot de bunkers op te zien. Zeker de kleine manschappenbunkers-verschansingen zijn hier zelden op te bespeuren.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be meer specifiek van de zone waar La M 17 zou moeten gestaan hebben

Detail van de rechter zijde van vorige foto.

Je ziet er wel toen in 1971 toegankelijke zones op maar zeer duidelijk zijn bunkers hier zelden op te zien. Je herkent wel duidelijk onderaan de manschappenbunker Ma L 16 tegen de omheining met de Damse Vaart. Voor de structuren meer oostelijk, is het niet evident structuren te onderscheiden van bomen (als ze al te bespeuren zouden zijn). Deze bunker La M 15 is er zeker niet met 100% zekerheid op terug te vinden.

Luchtfoto 2000 - 2003 www.geopunt.be

Dezelfde sector van het oude Fort begin deze eeuw. Alles blijkt nog meer overgroeid en de structuren zijn er zeker niet meer op te bespeuren. Wel is in dit geval allicht deze structuur La M 15 centraal op de foto wel degelijk zichtbaar.

Actuele luchtfoto Google Earth anno 2025

Op deze luchtfoto uit 2025 zijn alle vermoedelijke locaties aangeduid, ook deze van de verdwenen structuren.

Rechts centraal drie kleine manschappenbunkers-verschansingen. Op de uiteinden 2 manschappenbunkers met elk voor zich ter hoogte van de verschansingen een opstelling voor mitrailleur. Volledig noordelijk hiervan zou nog ergens deze kleine observatiebunker moeten steken. Het is weinig waarschijnlijk dat deze weg zou zijn.

Tegen de omheining meer achteruit een altijd vrij goed terug te vinden manschappenbunker. Meer centraal het terrein zou de structuur La M 17 gestaan moeten hebben. Nog iets noordelijker zou nog een kleine vermiste manschappenbunker-verschansing moeten gestaan hebben.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Deze structuur maakt integraal deelt uit van het Stützpunkt Dora waarvan heden nog 6 structuren bestaan.
  • 3 andere structuren zijn nog vermist of gesloopt.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Het betreft een manschappenstructuur aan de noordoostkant van "Stützpunkt Dora".
  • Dit zal ook de reden zijn dat hij bijkomend van een nooduitgang aan zijn westzijde werd voorzien.
Structuur van het bunkertje:
  • 1 grote bunkerkamer met nooduitgang.
  • 1 gesloten toegangsgang met op de uiteinden 2 ingangen voor de structuur.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Origineel Grondplan

Dit is een detail van het plannetje zoals hierboven al te zien binnen het geheel van Stutzpunkt Dora.

Merk op de dat bunker er zeker niet is op geschets zoals hij heden ten velde nog terug te vinden is. (Schets: Collectie P. Nowak)

Grondplan

Dit is bovenstaand plannetje gecorrigeerd voor de werkelijke situatie. Dit is totaal anders dan wat men eigenlijk in het originele plan tekent.

De bunkerkamer is qua breedte zeker op beide kanten kleiner en vooral minder breed dan getekend. Hierdoor is de betonnen structuur van het het overdekte toegangssas, in de breedte van de structuur langer.

Ook hebben de toegangen enkel een uitstekend oreillon op de linker kant. Rechts hebben beide toegangen dit niet.

De rechter toegang heeft effectief een zeer zware en grotere scherfmuur, allicht om veiliger richting kleine manschappen-verschansing La M 14 te kunnen geraken.

Op het originele plan ontbreekt de wel degelijk aanwezige nooduitgang onderaan de bunkerkamer.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door het Duitse Marinekorps. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur, is opgetrokken.
  • De bunker steekt heden grotendeels verstopt in een uitstekende heuvel op het terrein. Allicht is het domein rondom de bunker in het verleden deels afgelaagd geweest.
  • Aan de toegangen heeft de structuur op de noordkant steeds oreillons (links). Deze zijn er niet op de zuidkanten (rechts).
  • Bij de meest zuidoostelijke ingang is dit oreillon heel wat zwaarder en groter uitgewerkt.
  • Er zijn echter aan de aanwezige 2 deurgaten tussen de gang en de bunker geen restanten van scharnieren te zien wat laat vermoeden dat hier nooit tussendeuren zijn geweest.
  • Via deze toegangen kom je met een trap (aantal treden onbekend maar het zullen er zeker een 8 tal zijn), bereikbaar.
  • Op de beide uiteinden van deze trappen is een knik van 90° die toegang geeft tot een overdekte gang over de volle breedte van de bunker.
  • In deze gang zijn 2 kortbij elkaar geplaatste toegangsdeuren naar 1 aanwezige bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer heeft een nooduitgang naar de bevriende zijde van de bunker.
  • Ook het plafond van de bunkerkamer is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Ook is de tussenwand tussen gang en bunkerkamer vrij dunwandig. Maximaal een 20 tal cm dik.
  • Aan de toegangen vanaf de gang naar de bunkerkamer waren toegangsdeuren.
  • De structuur is aan de buitenzijde vrij zwaar overgroeid waardoor zeer weinig details vlot zichtbaar zijn.
  • Het is onduidelijk of hij extern met hout of dergelijke omgeven geweest is geweest.
  • In dit geval waren de wanden van de bunkerkamer aan de binnenzijde van de bunker bekleed met hout. Men ziet er nog overal de resten van origineel in het beton mee gestorte houten latten en blokken waarop dan deze bekleding werd bevestigd.
  • In de gang was dit in dit geval net zoals aan het plafond niet het geval.
  • In het plafond van de bunkerkamer zitten in de hoeken een aantal ventillatiegaten.
  • In de bunkerkamer telt op de zijwanden alsook in de gang nog een aantal nissen in de wanden voor het plaatsen van olielampen.
  • In 1 wand van de bunkerkamer is ooit een nis dichtgemaakt.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is sowieso al moeilijk bereikbaar op het fel overgroeide privaatdomein.
  • Door de overgroei en wildgroei en doordat hij op een terrein staat met felle niveauverschillen, maakt dat hij ook vrij moeilijk bereikbaar is. Voor de toegangen te bereiken, dien je letterlijk de vrij stijle heuvel deels op te klauteren om de ingangen te kunnen bereiken. Deze zijn dan ook beiden nog vrij sterk ingegroeid van bomen en struiken.
  • De betonnen structuur op zich is intern nog in vrij goede staat maar ook in de toegangssassen is hij gedeeltelijk volgelopen met zand en grond.
  • De bunkerkamer en de gang op zich zijn vrij leeg.
  • De structuur op zich verkeert voor de rest nog in vrij goede staat.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Voor zover zichtbaar, zijn er geen directe sporen van strijd zichtbaar.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Voorlopig geen gekend.

Foto's van deze bunker

Een oudere foto van deze bunker uit 1985 - Collectie Tristan Cools

Oude foto van het terrein dat toen alvast nog een veel opener overstromingsgebied was. De hier besproken structuur is dudielijk zichtbaar links achteraan. Meer naar rechts op de foto, de kleine manschappenverblijven-verschansingen La M 14 en La M13. (Foto: Collectie Tristan Cools)

Oudere foto's met gelijkaardige zichten uit 1991 - Collectie Alain Van Geeteruyen

Oude foto's in een winters landschap anno 1991. We kijken op de ganse oostkant van het Stutzpunkt met van links naar rechts La M15 tot La M 11. De hier besproken structuur onieuw volledig links op de foto. Collectie Alain Van Geeteruyen)

Detail van de zijde met de 2 toegangen tot de structuur. Je ziet dat er duidelijk wel degelijk aan de beiden ingangen grotere keermuren waren maar niet op de locatie waar ze op het originele plan getekend zijn. Ze beschermen in beide gevallen de ingangen wel van noordelijke zijde. Het oreillon vooraan is ook heel wat groter dan dit van de tweede toegang achteraan. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Eigen prospecties 2016 en 2017

Zicht op de bunker op de achtergrond op het overwoekerde terrein.

linker zijkant en achterzijde van de bunker. Het toegangscomplex is breder dan de eigenlijke bunkerkamer wat de inspringingen die je ziet veroorzaakt. Je ziet duidlijk dat de overdekte toegangsgang langer is dan de bunkerkamer breed. Zie de versprong in de zijkant.

Detail van de linker zijkant, We kijken op de zijkant van de bunkerkamer nu.

Achterzijde van de bunker vanaf de linker zijkant gezien.

Voorzijde van de bunker. Rechts zie je een voor de bunker op een heuvel aanwezig betonnen muur voor de opstelling van een mitrailleur. In dit geval ligt er heden tussen bunker en deze betonnen muur een vrij diepe sleuf, gracht.

Voorzijde van de bunker.

Linker en meest toegankelijke van de 2 toegangen van de bunker. Een ondertussen vrij grote boom verspert deels de ingang. Merk op dat beide ingangen aan de noordkant een keermuur hebben, enkel op de rechter kant. Links is deze er niet. Deze dienden om projectielinslagen in het toegangssas te verhinderen.

De volledige voorzijde die verderop heel fel overgroeid en overwoekerd is.

Voorzijde van de andere kant gezien. Vooraan ook hier een oreillon maar merkelijk kleiner dan dit verderop te zien. Links de eerder gemelde betonnen muur.

Detail van de zware keermuur noordelijk van deze 2e ingang.

Detail van het betonnen muurtje voor de mitrailleur vanaf de toegang vanaf de grachten nog meer vooruit op de structuren. Op de achterrond ook nog boven de heuvel waar de paal op staat, de bovenzijde van de bunker.

Detail van het muurtje.

Raar is dat er onder het muurtje duidelijk nog beton te zien is. Wat dit dan is, is totaal onduidelijk.

Binnenzicht in de linker toegang, de enige eigenlijk vlot toegankelijke van de 2 toegangen en ene nooduitgang.

Zicht vanuit dit sas naar buiten. Buiten kijk je in de verte op de kleine manschapenbunker-verschansing La M 14.

Terugblik in de in dit geval overdekte gang. Rechts de 2 toegangen tot de bunkerkamer.

Blik op het vervolg van de gang met achteraan de 2e toegang, van buitenaf zo goed als volledig versperd.

Detail hoek 2e toegang.

Blik naar deze zo goed als niet meer toegankelijke toegang. Hier zit een boom ingegroeid volledig centraal op de trappengallerij.

Binnenzicht in de enige bunkerkamer met achteraan een nooduitgang in de richting van de bevriende zijde voor deze bunker. De 2 eigenlijke toegangen liggen naar de vijandelijke zijde georiënteerd.

Zicht op de dubbele toegang van de bunkerkamer.

Er zijn duidelijk sporen die wijzen op de aanwezigheid van deuren in deze deurgaten.

Linker zijmuur met centraal een dichtgemaakte nis tegen het plafond en rechts daarvan een nis voor het plaatsen van een olielamp. Achteraan rechts in het plafond zit een ventillatiegat door het plafond.

Detail van het ventillatiegat.

Linker achterhoek en rechts hiervan de nooduitgang.

De volledige achterwand.

In de wanden zie je sporen van houten latten waarop ooit een houten wandbekleding zal gezeten hebben op de betonnen wanden. Dit was wel het geval in de bunkerkamer maar niet in de gang. Ook het plafond is steeds bloot beton gebleven in dit geval.

Identieke gespiegelde rechter zijkant van de bunker met ook daar een nis voor een olielamp.

Detail rechter wand.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: La M 16
Volgende: La M 14